Eenvoudig beginnen en van daaruit verdiepen

Overheidsorganisaties die duurzaam aanbesteden kunnen bij infraprojecten veel CO2-uitstoot besparen. Het is een snelle manier om de voetafdruk te verkleinen.

Maar dat vereist natuurlijk wel de nodige draagvlak bij bestuurders en managers. Hoe leg je hen uit dat duurzaamheid een betere keuze is? Wat zijn belangrijke aandachtspunten? Samenwerkingsverband INDUSA in Brabant heeft daar een even simpel als doeltreffend hulpmiddel voor bedacht: een flyer met vijf tips.

INDUSA verbindt marktpartijen en publieke wegbeheerders in Brabant. De initiatiefnemers zijn provincie Noord-Brabant, de B5 (Breda, ’s-Hertogenbosch, Eindhoven, Tilburg en Helmond) en Bouwend Nederland afdeling Zuid. ‘Ons doel is een snellere verduurzaming van de Brabantse infrastructuur. We helpen elkaar, leggen elkaar het waarom uit en proberen zaken te verankeren’, legt Carla Vosmaer (zie foto) uit. Zij is bij de provincie onder meer Adviseur verduurzaming Infra en vanuit INDUSA betrokken bij de flyer. Hoe ontstond dat idee?

Dezelfde taal spreken

‘INDUSA bestaat nu een paar jaar en we merkten meteen dat we als organisaties deels naar dezelfde groep mensen communiceren. Het is dus handig als je dezelfde taal spreekt en vanuit dezelfde hoofdprincipes werkt. We hadden al eens nagedacht over een soort elevator pitch; een paar statements die je op alle plekken kunt afgeven.’ Want zodra je als beleidsmedewerker met iemand vanuit het management of bestuur praat, moet je het belang van duurzaam aanbesteden in een paar woorden kunnen uitleggen, weet Carla. ‘Je hebt vaak met containerbegrippen te maken die een hele wereld omvatten. Toch wil je met elkaar op dezelfde lijn komen.’

Voor 3e keer nr. 1

Begin november kwam ‘haar’ provincie Noord-Brabant opnieuw als beste uit de bus bij de jaarlijkse ranglijst van ‘duurzame opdrachtgevers’. Ze staan zelfs voor de derde keer op nummer een, zegt Carla trots. ‘Bouwend Nederland maakt die ranglijst en heeft al eens een filmpje van mij en mijn collega Remco opgenomen. Ook daarin werd gevraagd om vanuit de provincie kort maar krachtig een paar tips te geven over duurzaam aanbesteden.’

Rondje langs nieuwe bestuurders

Carla schreef de flyer samen met Jos van Alphen van Bouwend Nederland. Carla: ‘Bouwend Nederland maakt altijd een rondje langs nieuwe bestuurders in de regio. Ook in die gesprekken merken zij hoe belangrijk het is om vanuit dezelfde hoofdlijnen te praten. Samen met Jos hebben we een top vijf bedacht van dingen die je op je netvlies moet hebben bij duurzaam aanbesteden.’

Beloon duurzaam presteren

Ze vat de flyer samen in een paar woorden: ‘Vraag bij iedere aanbesteding naar een zo laag mogelijke CO2-uitstoot. Stel voortdurend de vraag of het duurzamer kan. Beloon duurzaam presteren en stimuleer duurzame aanbestedingen. Probeer daarin consistent te zijn en steeds op een vergelijkbare manier uit te vragen. Dat laatste is echt belangrijk, omdat de markt er dan beter op in kan spelen.’

Knop om aan te draaien

Naast tips staan er ook adressen op vermeld voor meer informatie. Het is zowel gericht op opdrachtgevers als ook opdrachtnemers. ‘Overheidsorganisaties kunnen met de aanbesteding van infrawerken voor een groot deel de CO2-uitstoot van de organisatie bepalen. Het is dus een belangrijke knop waaraan ze zelf kunnen draaien. Als opdrachtgever zet je in de uitvraag wat je anders en duurzamer wilt hebben. Je moet simpel beginnen en van daaruit verdiepen.’

Best practices

Via de website deelt INDUSA ervaringen en kennis. ‘Eerst hadden we de focus vooral op een paar grotere gemeenten. Nu willen we steeds meer de anderen erbij betrekken. We laten zien waar belangrijke bijeenkomsten zijn, welke cursussen je kunt volgen, delen best practices en geven advies.’ Dat ook Bizob nu structureel bij overleggen aanhaakt, maakt deel uit van dat proces. Bizob is partner voor inkoop en contractmanagement voor meer dan 35 gemeenten en publieke organisaties in Oost-Brabant.

Inspiratie

In Brabant heerst sterk de cultuur van ‘eerst doen, daarna formeel regelen’, merkt Carla. Maar duurzaam aanbesteden vraagt ook om helder beleid. ‘Dat dragen we dus ook uit tijdens bijeenkomsten. In november hadden we een mooie sessie met onder meer het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, CROW en ik denk wel veertig gemeenten. Daar kwamen veel duurzame acties voorbij die enorm inspireerden. Toch zien we dat duurzaam aanbesteden nog lang niet structureel gebeurt en ook niet altijd gestructureerd.’ 

Grote stappen

Een van de uitblinkers is de gemeente Dongen, vertelt ze. ‘Dat is een kleine organisatie die grote stappen zet in het duurzaam uitvragen. Vooral dankzij de inzet van een geïnspireerde projectleider en inkoper. Daardoor kregen zij de steun van het management. Het laat ook zien dat je niet per se groot hoeft te zijn om ver te komen.’

Samenspel

Nog veel gemeenten gunnen op basis van de laagste prijs, vertelt Carla. Dat is extra verleidelijk in deze tijd van inflatie. ‘Meestal weten ze niet goed wat er nog meer mogelijk is. Daarom vertellen wij vanuit INDUSA ook dat een duurzame optie niet altijd meer hoeft te kosten, maar je moet marktpartijen dan wel de ruimte geven om iets anders aan te bieden. Het is een samenspel.’

Iets extra’s

Een opdrachtgever moet vooraf bepalen voor welke duurzame onderdelen er eventueel meer geld beschikbaar is. ‘Dat soort afwegingen wil je vaker besproken hebben’, zegt Carla. ‘Meer integraal. Niet alleen op de werkvloer, maar ook als beleidskeuze. Hoeveel mag meerwaarde kosten? Want je krijgt er wel iets extra’s, iets beters voor. De flyer helpt om dat meer tussen de oren te krijgen.’