‘Begin bij terugkerende activiteiten die veel impact maken’

Hoe laat je de Aanpak DGWW standaard aan bod komen bij elke opdracht? Hoe wordt duurzaamheid zogezegd business as usual binnen jouw organisatie? Daarover een gesprek met Ludwig Temme, teammanager projecten bij de gemeente Amersfoort. Want daar is die duurzame aanpak inmiddels verweven in de hele bedrijfsvoering. Zijn advies voor andere overheden? ‘Breng eerst de basis op orde.’

Als een van de eerste gemeenten in Nederland sloot Amersfoort zich aan bij de Green Deal DGWW. Toch heeft ook Amersfoort even ‘geworsteld’ met de juiste samenhang tussen alle landelijke, regionale en lokale initiatieven rondom duurzaamheid, vertelt Temme. ‘Dat zal voor alle gemeenten herkenbaar zijn; er komt zoveel voorbij dat je bijna in verwarring raakt. Waar te beginnen?’

Vanuit het gemeentelijke programma Duurzame Stad ondertekende Amersfoort indertijd de Green Deal DGWW. ‘Binnen de groep projectmanagers ontstond al vrij snel behoefte om daar heel concreet een vervolg aan te geven. Dat werd opgepakt door twee projectmanagers die intrinsiek gemotiveerd zijn om iets met duurzaamheid te doen. De een is analytisch heel sterk en de ander heeft dat rondom ideevorming en toepassing. Dat bleek een uitstekende combinatie.’

Denken en werken

Amersfoort werkt al jaren met overzichtelijke projectmanagementplannen. ‘Maar die twee collega’s zeiden: Eigenlijk moeten we duurzaamheid niet langer als een afzonderlijke aanpak beschouwen. Zij hebben het dus integraal opgenomen in het plan, zodat we standaard bij alle projecten volgens de Aanpak DGWW gaan denken en werken.’

De tweede stap was de stip op de horizon. ‘De grote doelstellingen rondom circulariteit en CO2-reductie zijn duidelijk. Maar wat betekenen die voor ons vandaag? Dus er zijn KPI’s benoemd die daarbij van belang zijn.’

Met behulp van adviesbureau EcoReview werd vervolgens een dashboard ontwikkeld met de twaalf KPI’s uit het Ambitieweb, vertelt Temme. ‘Bij alle opdrachten keren die KPI’s terug. Heel eerlijk; dat is voor iedereen even wennen en kost ook tijd en inzet. Over CO2-reductie is met behulp van een MKI-berekening genoeg te zeggen. Maar bij biodiversiteit wordt het alweer lastiger om een KPI te definiëren. Toch proberen we dat wel te doen. Soms ook op een kwalitatieve manier. Dan kijken we achteraf wat ’t ons heeft opgeleverd. Dan weet je: dit moeten we aanpassen of aanscherpen.’

Welke KPI’s?

Vanuit de Aanpak DGWW gebruikt Amersfoort standaard de Omgevingswijzer. ‘Die koppelen we aan het Ambitieweb. Zo van: hoe concretiseren we dat? Welke KPI’s hangen daaraan vast? Of: welke oplossingen worden gekozen? En je ziet ook daardoor een vertaalslag ontstaan richting ons handboek Inrichting Openbare Ruimte. Voorheen was dat handboek vanuit de beheerder geschreven. Die zei: Je moet bij een parkeerplaats geen scherpe hoeken hebben, want dan kan ik er met de veegwagen niet langs. Nu zijn ook duurzame criteria opgenomen. De aanpak werkt dus door in allerlei documenten binnen de gemeente.’

Amersfoort zet ook grote stappen rondom circulariteit, vertelt Temme. ‘Het was al beleid om straatstenen, tegels en betonbanden een tweede of derde leven te geven. Maar je moet ze ook een keer afschrijven. We hebben nu een raamovereenkomst gesloten met de leverancier en afgesproken dat we een hogere kwaliteit afnemen die vaker kan worden hergebruikt. Ook is de afspraak dat afgeschreven materialen vervallen aan die leverancier, zodat die als nieuwe grondstof kunnen dienen. Dan heb je de cirkel echt rond.’

De leverancier wilde daarin voorzien, maar had wel een voorwaarde. ‘Er moest voldoende volume en continuïteit achter zitten’, vertelt Temme. ‘Anders hadden zij geen business case; ze kunnen niet voor een klein partijtje het productieproces steeds omgooien. Dus die afspraak hebben we gemaakt.’

Aansluiten op dashboard CROW

Amersfoort neemt deel in allerlei netwerken en kwam daardoor ook met CROW in contact. ‘We zijn nu in overleg om te kijken hoe we ons dashboard kunnen aansluiten op het dashboard van CROW, waarin zes KPI’s zijn opgenomen. We werken namelijk graag mee aan een landelijke standaard en tools die voor iedereen werken.’

Dat laatste licht hij nog even toe: ‘Het heeft geen zin om alleen naar Amersfoort te kijken, want dan ben je op een eilandje bezig. Als je op duurzaamheidsgebied die olievlekwerking beoogt, moet je tools gebruiken die landelijk geaccepteerd zijn. En die bijvoorbeeld ook een kleinere gemeente - die naast je ligt - kan toepassen.’

Het blijft wel een vraagstuk hoe je rondom KPI’s alle gegevens vastlegt, vertelt Temme. ‘Want ik stuur een team met projectmanagers aan en dat zijn geen gegevensbeheerders of analisten. Dus daar moet je als gemeente wel goed over nadenken. Ook daarover zijn we in gesprek met CROW; hoe borg je zoiets? Hoe kunnen we dat makkelijker toepasbaar maken?’

Controle en aansporing

Even terug naar dat vernieuwde projectmanagementplan in Amersfoort. Die aanpak is inmiddels ‘heilig’, vertelt Temme. Als teammanager heeft hij daar sterk op aangestuurd. Het vraagt ook om enige controle en aansporing. ‘Ook bij lopende projecten voegen we de Aanpak Duurzaam GWW alsnog in. Dat kan, omdat een project meerdere fases heeft. We pakken dus door. Zelfs als driekwart van het project al achter de rug is en je wellicht tot een suboptimale invulling komt, willen we toch die nieuwe, duurzame aanpak. Vooral ook omdat we direct willen leren uit alle resultaten.’

De Aanpak Duurzaam GWW en het nieuwe projectmanagementplan zijn ook toegelicht aan andere afdelingen. ‘We hebben het plan samen met de beheerders opgesteld en ook gecommuniceerd richting landschapsarchitecten en stedenbouwkundigen. Zo van: Jullie richten de openbare ruimte in, dus denk hier goed over na. Dezelfde boodschap ging naar onze verkeerskundigen. We hebben dit verhaal breed in de organisatie neergezet. Ook bij projectteams verwachten we van iedereen medewerking en meedenken - allemaal vanuit die duurzame gedachte.’

‘Iets nieuws kost altijd tijd’

Temme hoopt andere gemeenten te kunnen inspireren om hetzelfde te doen. ‘Als organisatie moet je hierin investeren, terwijl er al genoeg op het bordje ligt. Dat begrijp ik heel goed. Toch hebben we die investering ook op andere gebieden gedaan in de afgelopen decennia. Kijk naar alle inzet rondom automatisering. Iets nieuws kost altijd tijd. Dus ook: duurzaamheid toepassen binnen je organisatie.’

Heeft hij een laatste advies aan andere gemeenten? ‘Breng eerste de basis op orde. Begin bij terugkerende, veelvoorkomende activiteiten die makkelijk zijn aan te passen en die veel impact maken. Dat is beter dan alle tijd en energie in pilotprojecten te stoppen, want die zijn eenmalig. In ons geval keert het vernieuwde projectmanagementplan terug bij alle projecten die wij opstarten. Dat werkt dus door in álles wat we aanpakken.’