Klimaatadaptatie in de openbare ruimte: tijd voor een nieuwe ontwerprevolutie

Het klimaat in Nederland verandert. In ons dagelijks leven hebben we dat niet door, maar ongemerkt wordt het in de zomer heter en in de winter natter. En dit zal doorgaan. Echter, willen we de openbare ruimte leefbaar houden onder dit nieuwe (en steeds veranderend) klimaat, zullen we de inrichting van deze openbare ruimte moeten veranderen. We moeten namelijk beschermd worden tegen hitte, droogte en regen, willen we van de openbare ruimte gebruik kunnen maken. Klimaatadaptatie.  

Ruimte gereserveerd

In Nederland hebben we onze openbare ruimte goed op orde, voor elke functie hebben we ruimte gereserveerd. Bijvoorbeeld: voor de functie parkeren, reserveren we een x-aantal vierkante meters voor parkeerplaatsen. Voor de functie vervoer en logistiek, worden er rijbanen met bepaalde breedtes in een wegprofiel geplaats. Voor de functie lopen, hebben we het trottoir dat een minimale breedte moet hebben.  

Uitbreiden uitgangspunten ontwerp

Maar nu terug naar klimaatadaptatie. Klimaatadaptatie betekent ruimte voor schaduwvoorzieningen, waterinfiltratievoorzieningen, waterafvoervoorzieningen, drinkwatervoorzieningen, schuilvoorzieningen etc. Maar waar krijgen we deze voorzieningen kwijt in een openbare ruimte die vol en opgedeeld is voor andere functies? Het antwoord is denk ik uitbreiden van uitgangspunten in het ontwerp van de openbare ruimte. 

In sommige domeinen zijn de uitgangspunten voor ontwerp al radicaal veranderd.  Wie kijkt er nog op van woningen die (hun eigen) energie opwekken via zonnepanelen op het dak? Daken hebben een nieuw uitgangspunt gekregen naast het oude uitgangspunt. Naast bescherming dient het dak nu ook energie op te wekken. Of de auto. Deze diende eerst voor het vervoeren van mensen of spullen. Nu zijn het rijdende batterijen. Daar waar er uitgangspunten worden toegevoegd, ontstaat multifunctioneel (ruimte)gebruik.  

Klimaatbestendigheid in ontwerp

Bij de inrichting van onze openbare ruimte en met name de wegen, wordt er veel minder multifunctioneel gedacht. De weg moet verkeersveilig zijn en zorgen voor doorstroming. De rest moet toch vrij snel wijken. Zo wordt in gevallen waar een boom het zicht in het verkeer belemmerd, de boom gekwalificeerd als een potentieel gevaarlijk obstakel. Dus, met als uitgangspunt verkeersveiligheid en doorstroming, moet de boom weg. Echter, voeg het uitgangspunt klimaatbestendigheid toe bij het ontwerpen van wegen en er vindt een ontwerpafweging plaats. De boom als schaduwvoorziening en waterinfiltratievoorziening kan dan blijven staan, misschien met als veiligheidsmaatregel dat de snelheid (uitgangspunt doorstroming) naar beneden gaat.  

Kritische blik op uitgangspunten

Kortom, we staan voor de uitdaging om kritisch te kijken naar de uitgangspunten die gehanteerd worden bij het ontwerpen van onze openbare ruimte. Hoe gaat deze ruimte eruitzien als we klimaatadaptatie als uitgangspunt nemen? Welke multifunctioneel ruimtegebruik krijgt dan de ruimte?  

Ook CROW als beheerder van richtlijnen heeft dit als belangrijk aandachtspunt. Hoe kan klimaatadaptatie als uitgangspunt worden toegevoegd in deze richtlijnen? Welke functies worden standaard gereserveerd in het ontwerp en beheer van de openbare ruimte en wegen? Wij nodigen de hele sector uit om hierover mee te denken. Te beginnen op de Infratech op 14 januari.